Transistör akım kaynağı
Transistör akım kaynağı
Giriş
Bu derste transistörün akım kaynağı olarak kullanımını öğreneceğiz.
Akım kaynağı
Öncelikle aşağıdaki devreyi kuralım.
Eğer Ç ucundaki gerilimi ölçerseniz yaklaşık 5 volt olduğunu görebilirsiniz.
Öncelikle K ucuna bağlı olan yükün başlangıçta 10 K olduğunu düşünelim. Potansiyometreyi çevirerek yükü 1 K'ya düşürüyoruz.
Sizce akım artar mı?
Devreyi kuralım
Devreyi kurarken 10 K potansiyometre ile transistörün K ucu arasına seri olarak bir multimetre bağlayalım. Böylece akımı ölçebiliriz.
Potansiyometrenin ilk değeri yaklaşık 10 K idi. Akımı yaklaşık 1 mA olarak ölçtük. Düğmeyi sola çevirerek gerilimi 1 K yaptığımızda akım gene 1 mA olarak kaldı.
Yük değerini iyice düşürüp sıfır yapsaydık akım sabit kalır mıydı ? Evet.
Başka bir multimetre ile Ç ucundaki gerilimi ölçtüğümüzde yaklaşık 5 volt olduğunu gördük.
1 K direncin sağ ve solundaki gerilimi 5,65 V olarak ölçtük.
Transistörün A ayağına akan akımı 6 uA olarak ölçtük.
10 K potansiyometre ile transistörün K ucu arasında seri olarak bir multimetre bağlı iken, başka bir multimetre ile transistörün K ve Ç uçları arasındaki gerilimi ölçtük.
Yükü neredeyse sıfır yaptığımızda $V_{KÇ} = 3,32\,V$ olarak ölçtük. Bu durumda akımı 1 mA olarak ölçtük.
Potansiyometreyi sağa çevirip yükü arttırmaya başladık. $V_{KÇ}$ gerilimi düşmeye başladı ama akım sabit kaldı.
$ V_{KÇ} = 0,209\,V $ olana dek yükü arttırdık. Halâ akımı 1 mA olarak ölçtük.
Yükü daha da arttırmak
Yükü daha da arttırarak potansiyometreye seri bağlı 5 K direnç takalım.
Potansiyometreyi sola çevirerek en düşüğe getirelim.
Yükü neredeyse sıfır yaptığımızda $V_{KÇ} = 4,66\,V$ olarak ölçtük. Bu durumda akımı 1 mA olarak ölçtük.
Potansiyometreyi sağa çevirip yükü arttırmaya başladık. $V_{KÇ}$ gerilimi düşmeye başladı ama akım sabit kaldı.
$ V_{KÇ} = 0,161\,V $ olana dek yükü arttırdık. Akımı halâ 1 mA olarak ölçtük.
Bu noktadan sonra akım düşmeye başladı.
Potansiyometreyi en sağa çevirdiğimizde akımı 0,75 mA olarak ölçtük.
Bu eşiği aştıktan sonra transistör küçük bir direnç davranışı gösteriyor.
15 K yük üzerindeki gerilimi yaklaşık 10,69 V olarak ölçtük. 5,1 K direnç üzerindeki gerilimi 3,97 V olarak ölçtük. $V_{KÇ}$ gerilimini ise yaklaşık $65\,mV$ olarak ölçtük.
Bu ölçümler, eğer $V_{KÇ} $ gerilimi bir kaç yüz mili voltun altına inerse, transistörün artık özelliğini kaybedip, ufak direnç davranışı gösterdiğini teyit ediyor.
İpucu : Transistörü deneme kartına devredeki gibi takma
Sorunun yanıtına geçmeden önce deneme kartını ("breadboard") daha etkili kullanmak için bir ipucu paylaşalım.
Acaba transistörü deneme kartına devredeki gibi nasıl yerleştirebiliriz.
Sol tarafta transistörün devre şemasında çizimini görebilirsiniz.
Buradaki püf nokta transistörü ters çeviriyoruz. Düz tarafı karşıya bakıyor.
Daha sonra K ucunu ileri itiyoruz.
Böylece dikkat ederseniz transistörün yerleşimi devre şeması gibi oldu.
Eğer sarı ile gösterilen noktaları deneme kartının delikleri olarak kabul edersek K ucunu karşı yakaya, A ve Ç uçlarını bizden tarafa takıyoruz.
Taralı olan alan ise deneme kartının ortasında bulunan ve iki yakası arasında bağlantı bulunmayan çukuru gösteriyor.
Yorumlar