Transistörün temelleri 1
Bu derste transistörün temellerine giriş yapacağız
Giriş
Bu derste transistör konusuna balıklama bir giriş yapacağız.
Transistör konusunu tetkik etmek, öğrenmek için teknik imkanlardan faydalanacağız.
Transistörün temelleri
Kullanacağımız arkadaş 2N222 olarak geçiyor.
Resimde transistörün uçları görülebiliyor.
Kolay hatırlamak açısından deneme kartına taktığınızda ÇAK, devre üzerinde KAÇ diye okuyabilirsiniz.
Devre şeması
Aşağıda devre şemasını bulabilirsiniz.
Osiloskopun ilk ucunu kanal1 yazan yere, ikinci ucunu ise kanal2 yazan yere bağlıyoruz.
Devreyi hiç çalıştırmadan devrenin nasıl çalıştığını tahmin etmeye çalışabiliriz.
Transistör kapalı iken 10 V besleme gerilimi 1K direnç üzerinden çıkışta görülecek. Böylece çıkışta "YÜKSEK" göreceğiz.
Transistör anahtar vasıtası ile açıldığı zaman ise transistörün kapı ve çıkış uçları arasında bir köprü oluşacak. 10 V gerilim 1K direnç üzerinden geçtikten sonra transistörün kapı ucundan, çıkış ucuna oradan toprağa akacak. Böylece transistörün çıkışında "DÜŞÜK" göreceğiz.
Girişten sinüs dalga uygulayalım
Girişte eksi bileşen içermeyen, 1 KHz genliğinde 1 V sinüs şeklinde bir işaret uygulayacağız.
Öncelikle giriş işaretine bakalım.
Tetikleme noktasını sarı T ile gösterilen yere kaydırdık.
Her kare 200 mV'u gösteriyor. Tetikleme noktasından işaretin tepe noktasına kadar kareleri sayarsak toplam 5 kare var. Yani işaretimiz 0 ila 1V arasında giden sinüs şeklinde bir işarettir.
Girişten bu işareti uyguladığımızda yeşille gösterilen kanal2'de oluşan işarete bakalım.
Görülebileceği üzere çıkışta dikdörtgen şeklinde bir işaret oluşmuş. Bu işaret ise 0 ila 10V arasında gidip geliyor.
Bu sefer her bir kareyi 2 volt olarak hesaplayacağız.
Neler olup bittiğini kabaca kavramak için her iki işarete aynı anda bakalım.
Sarı renk ile gösterilen sinüs işaret 0 iken, yeşil ile gösterilen çıkış işareti 10 V kadardır. Bu durumda transistör açık değil. 10 volt gerilim 1K direnç üzerinden çıkışta görünüyor.
Transistörün A ucundaki gerilim artmaya başlıyor.
Bir noktaya geldiğinde transistör açık konuma geliyor. +10 V gerilim 1 K direnç, transistörün K ve Ç uçları arasından geçerek toprağa akıyor.
Böylece yeşil renkle gösterilen çıkış gerilimi 0 oluyor.
Girişten yokuş şeklinde bir işaret uygulayalım
Girişten yokuş şeklinde bir işaret uygulayalım.
Bu işaret 0 volttan başlıyor. Git gide artarak 1 volta tırmanıyor. Sonra tekrar 0'a düşüyor.
Sonucu gözlemleyelim.
Sarı renkteki yokuş işareti 0 volttan başlıyor. Bu durumda yeşille gösterilen çıkış işareti 10 volt kadardır.
Sarı işaret artmaya başlıyor. Öyle bir değere geliyor ki transistör açılmaya başlıyor.
Transistör açılırken yeşil renkle gösterilen çıkış işareti ise sıfıra düşmeye başlıyor.
Biraz daha yakınlaşarak ilginç bir şeyler görüp göremeyeceğimize bakalım.
İlk başta transistör kapalıdır. Daha sonra açılmaya başlıyor.
Sarı ile işaret bölgeye transistörün işba alanı ismi veriliyor. Bu bölgede transistör iyice açık hale geliyor.
Cihazın ibre ile ölçüm ("cursor") özelliğini kullanarak bir ölçüm yapalım.
Ölçüm yaptığımız zaman transistörün yaklaşık 0,6 volt gerilimde açılmaya başladığını, yaklaşık 0,8 volt gerilimde ise tam açık konuma, işba noktasına geldiğini görebiliriz.
Transistör çalışma bölgeleri
Bu derste transistörlerle ilgili bir kaç konuya değinmekte fayda var.
Bunlardan bir tanesi işba noktasıdır.
Bu noktayı transistörün akım yönünden doygunluğa ulaştığı nokta olarak görebiliriz. Bu bölge transistörün iyice açık olduğu bölgedir.
Kırmızı ile gösterilen bölümün doğru olmadığını görebilirsiniz. Bu bölgeye transistörün doğrusal olmayan bölgesi adı veriliyor.
Transistörün giriş ve çıkışına baktığımızda neredeyse 10 kat kadar kazanç olduğunu görebiliriz.
Transistör ile bir yükselteç yapmak istersek transistörü yeşille gösterilen doğrusal bölgede çalışmak isteriz.
Transistörün doğrusal bölgesinde ufak bir değişim çıkışta neredeyse ona katlanacak.
Gelecekte ön besleme, doğru akım ekleme diye bir kavram duyabilirsiniz.
Bu ne demek?
Transistörü mutlu olduğu bölgede çalıştırmak gibi düşünebiliriz.
Kısaca transistörü doğrusal bölgede çalıştırmak demektir.
Bunun için işarete bir miktar doğru akım ekleniyor.
Yorumlar